Als Palmpasen en Maria Boodschap op één dag vallen.
VRAAG: Hoe kan het dat Bach in de vastentijd (liturgisch een tempus clausum, dwz, geen kerkmuziek) toch een cantate heeft geschreven voor Palmzondag, een feestelijke nog wel. ‘Himmelskönig, sei willkommen’ (BWV 182), uitgevoerd in Weimar op 25 maart 1714.
ANTWOORD: Omdat Palmpasen dat jaar samenviel met het feest van Maria Boodschap (de Annuntiatie, de aankondiging van de zwangerschap van het meisje Maria) door de kerk 9 maanden voor Kerstmis geplaatst: dus op 25 maart. Als 25 maart op zondag valt, wordt het zwijgverbod op de kerkmuziek tijdelijk opgeheven, en kan er dus muziek klinken tijdens de Vasten (Vergelijk de regel dat je op zondag niet hoeft te vasten). Bach heeft de cantate in Leipzig, tien jaar later ook weer uitgevoerd. De sterren stonden opnieuw hetzelfde.
De genoemde cantate voor Palmarum is van de hand van de jonge Bach (Weimar, 25 maart 1714. Bach is net – op 21 maart – 29 jaar geworden). De tekst wordt aangeleverd door van Salomo Franck, een eminent dichter, tevens Ober-consistorial-secretaris van het hof van Weimar. Een prachtige tekst, diepast op Palmpasen en Maria Boodschap. U moet ‘m maar eens met die ogen lezen: Jezus wordt ‘welkom geheten‘ in Jeruzalem (Zion). Zion is de gelovige zelf, Gods geliefde bruid (individueel en als gemeenschap). Zion opent niet enkel de poorten van de stad (Palmarum) voor haar koning, maar ook die van haar hart (dat Jezus toch al veroverd heeft). En met Maria Boodschap mag je zelfs nog toevoegen: haar schoot.
Himmelskönig, sei willkommen,
Laß auch uns dein Zion sein!
Komm herein
Du hast uns das Herz genommen.
En om de lijn van de allegorie meteen tot het eind door te trekken. In het slotkoor gaan bruidegom en bruid dansend het hemels Jeruzalem binnen, het Salem der Freude.
Ja, zo vierde men Palmpasen en Maria Boodschap (want ook daar wordt immers de Koning verwelkomd – in Maria’s schoot.) En de tekst zou ook – nu we toch bezig zijn – prima bij Advent passen. De creatieve wijze waar bij ook de woorden van Psalm 40 (‘Ik kom’) in Jezus’ mond worden gelegd, past hier helemaal bij. Trouwens: Franck doet hier niets origineels. Dit is stock imagery, voortbordurend op het klassiek-kerkelijke weefsel van betekenissen dat men in de bijbelse teksten heeft ontdekt/gelegd.
Trouwens: weet u meteen dat het kerkelijk jaar niet historiserend, maar spiritueel is bedoeld. Het is een geestelijke reis, een pelgrima der ziel, die je steeds weer herhaalt en waarbij er elke keer weer nieuwe niveaus, lagen worden ontdekt/toegevoegd.
| BWV 182 Himmelskönig, sei willkommen | Palmarum/Maria Boodschap |
|---|---|
| Himmelskönig, sei willkommen, Lass auch uns dein Zion sein! Komm herein, Du hast uns das Herz genommen. | Hemelkoning, wees welkom Laat ook ons uw Sion zijn! Kom binnen, U heeft ons het hart veroverd. |
| Siehe, ich komme, im Buch ist von mir geschrieben; deinen Willen, mein Gott, tu ich gerne. ((Schriftcitaat uit Psalm 40)) | Zie, ik kom, in’t Boek is over mij geschreven; Uw wil, mijn God, doe ik gaarne. |
| Starkes Lieben, Das dich, großer Gottessohn, Von dem Thron Deiner Herrlichkeit getrieben, Dass du dich zum Heil der Welt Als ein Opfer vorgestellt, Dass du dich mit Blut verschrieben. | Een sterke liefde heeft U, grote Zoon van God, de troon van uw heerlijkheid doen verlaten, om U voor ’t heil der wereld als een offer aan te bieden om dit met uw bloed te ondertekenen. |
| Leget euch dem Heiland unter, Herzen, die ihr christlich seid! Tragt ein unbeflecktes Kleid Eures Glaubens ihm entgegen, Leib und Leben und Vermögen Sei dem König itzt geweiht. | Buig u voor de Heiland neer, gij christelijke harten; Ga hem met het smetteloze kleed van uw geloof, tegemoet; Lijf en leven en vermogen zij de Koning nu gewijd. |
| Jesu, lass durch Wohl und Weh Mich auch mit dir ziehen! Schreit die Welt nur “Kreuzige!”, So lass mich nicht fliehen, Herr, von deinem Kreuzpanier; Kron und Palmen find ich hier. | Jezus, laat door wel en wee, mij ook met u meegaan! Als de wereld ‘Kruisig hem’ roept laat mij dan Heer, niet weglopen. van uw kruisbanier; Kroon en palmen vind ik hier. |
| Jesu, deine Passion Ist mir lauter Freude, Deine Wunden, Kron und Hohn Meines Herzens Weide; Meine Seel auf Rosen geht,((Dit verwijst naar Hooglied, waar de bruid zijn geliefde ontmoet in een ‘Rosegarden’. Hij draagt straks de doornen, zij mag geuren, aldus de kerkelijke allegorie)) Wenn ich dran gedenke, In dem Himmel eine Stätt Uns deswegen schenke. | Jezus, uw lijden Is mij louter vreugde Uw wonden, kroon en hoon zijn de weide van mijn hart. Mijn ziel gaat over rozen als ik hieraan denk. Schenk ons daarom een plaatsje in de hemel. |
| So lasset uns gehen in Salem der Freuden,((Het hemelse Jeruzalem, waar de ‘bruiloft des Lams wordt gevierd)) Begleitet den König in Lieben und Leiden. Er gehet voran und öffnet die Bahn | Laat ons dus naar het Salem der vreugde gaan, begeleidt de Koning in liefde en lijden. Hij gaat ons voor en baant de weg. |
Dick Wursten, Palmzondag 2021